DIABETOLOGIA - jakie są rodzaje i objawy cukrzycy

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, w przebiegu których we krwi utrzymuje się znacznie podwyższony poziom cukru. Jest spowodowana niedoborem insuliny wydzielanej przez komórki trzustki (cukrzyca typ 1), brakiem reakcji komórek na wydzielaną insulinę (typ 2) lub jest powikłaniem metabolicznym występującym u kobiet ciężarnych.

W Polsce co 11 dorosła osoba ma zdiagnozowaną cukrzycę, a ok. 20 % chorych nie jest świadomych swojej choroby. Roczny wzrost zachorowalności to ponad 3,5 %, czyli za 10 lat osiągniemy 5 mln chorych na cukrzycę. Cukrzyca jako pierwsza choroba niezakaźna została uznana przez ONZ za epidemię XXI wieku.

Powikłania cukrzycowe

Niedobory wydzielania insuliny skutkują zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek oraz groźnych dla zdrowia powikłań: retinopatia, stwardnienie kłębuszków nerkowych, zmiany zgorzelinowe tkanek, zawał mięśnia sercowego, czy śpiączka cukrzycowa.

Nieleczona lub nieprawidłowo leczona cukrzyca prowadzi do poważnych powikłań, jak zawał, udar, niewydolność nerek, amputacja nóg, utrata wzroku. Szacuje się, że cukrzyca i jej powikłania stanowią jedną z pięciu najczęstszych przyczyn zgonów w krajach wysoko rozwiniętych.

W 2017 roku w Polsce średnio co 2 godziny lekarze przeprowadzali dużą amputację związaną z cukrzycą. Cukrzyk statystycznie żyje o 15 lat krócej niż osoby w jej wieku.

Objawy towarzyszące rozwojowi cukrzycy

Objawy jakie mogą towarzyszyć rozwojowi cukrzycy i powinny być skonsultowane z lekarzem to:

• wzmożone uczucie pragnienia
• częste oddawanie moczu
• napady apetytu
• spadek masy ciała
• uczucie suchości w ustach
• senność, apatia i uczucie ciągłego zmęczenia
• zaburzenia widzenia
• wolne gojenie się ran
• częste infekcje grzybiczne i bakteryjne (np. dziąseł, skóry, pochwy)
• przesuszenie skóry, złuszczanie się naskórka
• trudności z koncentracją

Profilaktyka cukrzycy

Lekarze zalecają, aby każda osoba powyżej 45 roku życia wykonała przynajmniej raz na 3 lata badanie stężenie glukozy, a osoby z grup ryzyka, tj. otyłe, z nadwagą, nadciśnieniem tętniczym, chorobami układu krążenia, zaburzeniami lipidowymi (wysoki cholesterol) lub mające krewnych z cukrzycą (uwarunkowania genetyczne), powinny mieć taki pomiar wykonywany 1 w roku.

Wynik stężenia glukozy we krwi na czczo:

• poniżej 100 mg/dl oznacza wynik prawidłowy
• pomiędzy 100 – 125 mg/dl oznacza problemy z metabolizowaniem węglowodanów i rozwoju stan przedcukrzycowego- na tym etapie można zahamować dalszy rozwój choroby
• równy lub wyższy 126 mg/dl wskazuje na rozpoznanie cukrzycy i wymaga wdrożenia leczenia.

Wyróżniamy następujące typy cukrzycy:

Cukrzyca typu 1

Przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której komórki układu odpornościowego atakują komórki trzustki. Prowadzi to do całkowitego zniszczenia komórek beta wysp trzustkowych, które są odpowiedzialne za produkcję insuliny. Doprowadza to do utraty przez organ umiejętność produkcji insuliny. Z tego powodu osoby z cukrzycą typu 1 mają zbyt wysoki poziom glukozy we krwi (hiperglikemia).

Szczyt zapadalności wypada w wieku 10-12 oraz 16-19 lat, ale pierwsze objawy mogą pojawić się bliżej trzeciej dekady życia. Do czynników ryzyka, które mogą zwiększyć skłonność do wystąpienia cukrzycy typu 1 zaliczamy:

• obciążenia genetyczne (dziedziczne)
• poród po 40. roku życia
• wczesne wprowadzenie glutenu do diety
• ekspozycja na działanie toksyn
• niedobór witaminy D
• stres

Cukrzyca typu 2

To najczęściej występująca postać cukrzycy na świecie, która rozwija się w wyniku:

• upośledzenia wydzielania insuliny- w następstwie czynników genetycznych
• oporność organizmu na działanie insuliny (insulinooporność)- z przyczyn genetycznych oraz czynników środowiskowych tj. otyłość zwłaszcza brzuszna.

Kiedyś głównie dotyczyła osób w starszym wieku, ale ze względu na epidemię otyłości zachorowania na cukrzycę typu 2 obecnie występują nawet u nastolatków.

Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 polega na utrzymaniu prawidłowej masy ciała przez właściwą dietę i regularną aktywność fizyczną, która zmniejsza insulinooporność. Jeżeli wartość glikemii nadal utrzymuje się na wysokim stężeniu, włączane jest leczenie farmakologiczne. Ponadto ważne jest kontrolowanie ryzyka powikłań cukrzycowych tj. chorób układu sercowo-naczyniowego.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa to nietolerancja węglowodanów, występująca w trakcie ciąży u kobiet, które wcześniej miały prawidłowy poziom glukozy we krwi. Choroba jest wynikiem zaburzeń gospodarki hormonalnej, problem dotyczy około 2-4% ciężarnych. Najczęściej rozpoznawana jest ok 24-28 tygodnia ciąży, zaleca się jednak kontrolować stężenie glikemii już od pierwszych tygodni ciąży, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Oprócz problemów z gospodarką hormonalną czynnikami zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej są:

• urodzenie więcej niż dwójki dzieci, dziecka z wadą rozwojową lub dziecka z masą powyżej 4,5 kg
• wiek matki powyżej 35 lat
• zgon wewnątrzmaciczny
• zespół policystycznych jajników
• nadciśnienie tętnicze
• nadwagą przed ciążą

Pojawienie się tej choroby jest ostrzeżeniem o możliwych skłonnościach genetycznych do nietolerancji węglowodanowej. Cukrzyca ciążowa w przyszłości może doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2, ryzyko wzrasta 7-krotnie.

Powikłania cukrzycy ciążowej

Wysoki cukier u matki powoduje, że dzieci często mają bardzo dużą masę urodzeniową (tzw. makrosomia) – powyżej 4 kg, nawet 8 kg. Przy nieleczonej cukrzycy ciążowej, dodatkowo zwiększa się ryzyko:

• przedwczesnego porodu
• ryzyko poronienia
• uszkodzenia płodu podczas porodu, w tym barku (dystocja barkowa)
• niskiego poziomu cukru u noworodka po porodzie (hipoglikemia noworodkowa)
• konieczności przyjęcia noworodka na Oddział Intensywnej Opieki Neonatologicznej
• trudności w oddychaniu noworodka
• wielowodzie (nadmierna ilość płynu owodniowego), może powodować niedotlenienie dziecka
• częste infekcje dróg moczowych u matki

W Centrum Medycznym Biovena konsultacje diabetologiczne, w tym także w zakresie cukrzycy ciążowej, realizuje:

w Milanówku lek. Mariola Lipka dla pacjentów od 16 r.ż.

w Ożarowie Mazowieckim  lek. Grzegorz Jahn dla pacjentów od 18 r.ż.